بیش از 14 سال از شروع فناوری بلاک چین می‌گذرد. در آن زمان متخصصین حوزه تکنولوژی از شروع به کار آن اطلاع داشتند اما شاید سه چهار سال است که نام بلاک چین به گوش عام مردم رسیده؛ افرادی که به خرید و فروش رمزارزها، سرمایه گذاری رمزارزها، ساخت NFT و دیگر حوزه های کسب درآمد در بلاک چین علاقمند شده‌اند، کم و بیش با مفهوم آن آشنا هستند و همه در یک نکته اتفاق نظر دارند: «بلاک چین، دنیا را وارد عصر جدیدی کرد.»
بلاکچین چیست؟
بلاک چین یک سیستم ثبت اطلاعات و گزارش است. طبیعتاً اولین سیستم ثبت اطلاعات نیست. اما تفاوت آن با هر سیستم ثبت اطلاعاتی که از قبل میشناسیم این است که در این سیستم، با استفاده از توزیع داده‌ها و رمزنگاری آنها، احتمال هک، دستکاری و تقلب در اطلاعات نزدیک به صفر میشود.
در یک بلاک چین، بسته به کاربردی که دارد اطلاعات خاصی ثبت میشود؛ اطلاعات حق مالکیت یک دارایی، اطلاعات تراکنش‌های یک شبکه مالی، اطلاعات هویت افراد و… . این اطلاعات، رمزنگاری و سپس بین همه اعضای جامعه بلاک چین، توزیع میشود؟ این فرایند چگونه صورت می‌گیرد؟
فرض کنید من در یک جمع 20 نفره، من پای یک قرارداد امضا می‌کنم و برگه آن را میخواهم نزد خود نگهدارم. به آن بیست نفر پیشنهاد می‌دهم بیایند و هر کدام با گوشی همراهشان یک عکس از این قرارداد بگیرند. بعد از این اتفاق، اگر من بخواهم این قرارداد را نابود کنم یا آن را دستکاری کنم، بیست شاهد با مدرک وجود دارد که متوجه کج روی من می‌شوند.
حال اگر این جمعیت بیست نفره، چند میلیون نفر باشد و اطلاعاتی که ثبت می‌شوند، اطلاعات تراکنش‌های شبکه باشند، احتمالا این سیستم بلاک چین بیت‌کوین یا دیگر رمزارزهاست.
بلاک چین چگونه کار می کند؟
بلاک چین همانطور که از نامش پیداست (Block chain)، زنجیره ای از بلاک هاست؛ بلاک‌هایی که هر کدام بسته به کاربرد شبکه، اطلاعات خاصی را نگهداری میکنند. هر بلاک بعد از ذخیره اطلاعات، به زنجیر بلاک‌های ساخته شده قبل از خودش متصل میشود.
فرض کنید یک سیستم بلاک چین وجود دارد که نام اعضای خانواده‌های محله شما را ثبت می‌کند.
حال اطلاعات چگونه رمزنگاری می‌شوند؟ از طریق توابع هش؛ یک رشته متن به دست آمده از تابع ریاضی که نقش اصلی در کنترل امنیت و جلوگیری از تقلب را دارد. حال دوباره مثال بالا را مشاهده میکنیم:
در این بلاک چین، بلاک خانواده الهی که حاوی نام های زهرا، عمران و صادق است، هش kjuhk دارد. این هش در بلاک خانواده سلامت هم ثبت شده؛ همانگونه که هش خانواده سلامت در بلک خانواده علوی مشاهده میشود.
در یک شبکه بلاک چین، هر بلاک علاوه بر هش مخصوص به خود، هش بلاک قبلی را نیز ثبت می‌کند. حال اگر کسی بیاید و اطلاعات آن بلاک را کمی تغییر دهد، هش آن تغییر پیدا می‌کند، بعد از آن هش بلاک های بعدی عوض می‌شوند و کل بلاک چین نامعتبر میشود.
البته این قاعده به این معنا نیست که هیچگونه تغییری در اطلاعات بلاک چین امکان پذیر نیست. آن مقال عکس گرفتن از روی قرارداد و اعضای یک شبکه بلاک چین را به خاطر آورید. در یک شبکه بلاک چین، اطلاعات بلاک ها به همه اعضای شبکه ارسال میشود. پس اگر تغییر مجازی بخواهد رخ دهد، باید با اجازه اکثریت اعضای شبکه باشد. وگرنه بلاک ها باطل می‌شوند و اعتبار بلاک چین، از بین می‌رود.
ویکی پدیا: یک مثال آشنا
ویکی پدیا را که همه میشناسیم، یک دانشنامه آزاد است که ادعای غیرمتمرکز بودن دارد. هر کاربر با رعایت قوانین ویکی پدیا میتواند در آن مطلبی بنویسد یا مطلبی را تصحیح کند. در این وبسایت، هر اطلاعاتی که در یک صفحه ثبت میشود (یا صفحه جدیدی که ثبت میشود)، باید به تأیید کاربران برسد.
هرچند، کاربران از نظر سابقه فعالیتی که دارند، دارای درجات اعتماد مختلفی هستند، اما در نهایت همه می‌توانند در تأیید یا رد اطلاعات هر صفحه، دخیل باشند.
هم ویکی پدیا و هم بلاک چین، روی اینترنت اجرا می‌شوند. اما ویکی پدیا روی شبکه جهانی وب (WWW) با استفاده از مدل Clinet server طراحی شده. مدلی که در آن، داده‌ها روی یک سرور متمرکز ذخیره می‌شوند، چند نفر روی داده‌ها کنترل دارند و می‌توانند آنها را دستکاری یا حذف کنند.
کنترل دسترسی ها و مجوزها در دست یک بخش مرکزی است و این موضوع اصلی‌ترین تفاوت ویکی پدیا و بلاک چین تلقی میشود. هر چقدر هم که نویسندگان با رعایت قوانین و عدالت تمام، به ویرایش مطالب و ثبت اطلاعات جدید دسترسی داشته بشاند، بخش مدیریت ویکی پدیا، فراتر از این برابری، میتواند هر زمان که بخواهد مطلبی را ویرایش و حذف، یا یک نویسنده را به کلی اخراج کند.
بلاکچین چه کاربردی دارد؟
این سوال برای خیلی از افرادی که آشنایی جدیدی با بلاک چین دارند، پیش می‌آید اما در جواب باید گفت که بلاک چین، یک فناوری جدید است نه یک ابزار. شاید یک ابزار دیجیتال، کاربردهای مشخصی داشته باشد و برای هدف خاصی ساخته شده باشد (مثل فتوشاپ، گوگل سرچ و….) اما وقتی یک فناوری جدید پدید آید، دیگر انسان‌ها از آن به بعد مدام پاسخ هایی برای این سوال پیدا میکنند که «از این، چه استفاده‌ای میشود کرد. همانطور که می‌دانید اولین کاربرد بلاک چین، ایجاد یک شبکه پولی دیجیتال و امن بود که زیر پرچم هیچ قانون دولتی نرود. اما بعد از آن این فناوری مدام کاربردهای جدیدی پیدا کرد که در ادامه به چند به مورد از آنها اشاره میکنیم:
- سیستم پرداخت غیرمتمرکز
اولین کاربرد بلاک چین (و از نظر برخی مردم، تنها کاربرد آن) ایجاد یک شبکه پرداخت غیر متمرکز بود. این شبکه با سیستم کاری مبتنی بر توزیع و رمزنگاری، دیگر نیازی به نظارت قوانین دولتی و بانکی ندارد. این باعث میشود کارایی رانت و تخلف تا حد زیادی در آن کاهش یابد. به علاوه، هزینه های زیاد بوروکراسی دولتی برای نظارت سیستم مالی را هم حذف می‌کند.
غیرمتمرکز بودن سیستم پرداخت باعث میشود افراد از هر نقطه از جهان، با هر ملیّتی که دارند و تحت سلطه هر دولتی که زندگی میکنند، بتوانند در این شبکه حساب باز کنند و به خرید و فروش و تبادل پول با دیگران بپردازند. مردم برای معامله با خارج از کشور نیز دیگر کارمزد هنگفتی نمی‌پردازند؛ کارمزدشان همان کارمزد ناچیز معمول کل شبکه خواهد بود.
- حفاظت از حق کپی رایت
آثاری هنری، به ویژه آثار هنری دیجیتال به شدت در معرض خطر تکثیر غیرقانونی قرار دارند. در برخی کشورها قوانین سختی برای حفاظت از مالکیت اثر و حق تألیف، در نظر گرفته میشود که بسیاری از آنها محدود به همان کشور است. اما یک هنرمند جدای از قوانین دولتی (آیا حامی او باشند یا خیر) میتواند اثر خود را در بلاک چین به صورت NFT ثبت کند. در این فرایند تمام اطلاعات اثر، مؤلف و مالک آن به طور دقیق ثبت میشود تا هر گونه ادعایی برای به سرقت بردن و سو استفاده از اثر هنری را بی اثر کند.
- انتخابات سالم
وقتی از ثبت اطلاعات بدون تقلب حرف می‌زنیم، قطعا «برگزاری انتخابات» میتواند یکی از ثمرات آن باشد. انتخابات سیاسی در هر کشور تحت نظارت دولت انجام میشود. اما گاهی اوقات در برخی کشورها مردم به سیستم نظارتی دولت بی اعتماد می‌شوند و نتیجه انتخابات را دستکاری شده می‌دانند. اما وقتی انتخابات در یک سیستم غیرمتمرکز انجام شود که به هیچ نهاد و دولتی وابسته نیست، دیگر شک کردن به نتیجه آن بی معناست.
سرویس رأی‌گیری THEPOL در کره جنوبی هم کاربرد دیگری از بلاک چین در فرایند انتخابات را دنبال می‌کند. این سرویس قصد دارد تحقق وعده‌های انتخاباتی کاندیداهای هر انتخابات را دنبال کند. در این سرویس تمام وعده‌ها روی بلاکچین ثبت می‌شوند و کسی نمیتواند آنها را تغییر دهد. مردم می‌توانند در هر زمان، میزان تحقق وعده‌های افراد انتخاب شده را بررسی کنند.
- تجارت
بلاک چین وارد حوزه تجارت هم شده است. برای مثال در سال 2020 دو شرکت بزرگ Cargill و Agrocorp معامله‌ای 12 میلیون دلاری در بستر بلاک چین برای صادرات گندم انجام دادند. میزبان این معامله که به صورت پرداخت ارز دیجیتال و کاملا شفاف و امن انجام شد، پلتفرم Dltledger بود. این پلتفرم تا کنون میلیاردها دلار معامله تجاری را به ثبت رسانده که امتیاز آنها شفافیت و امنیّت کامل معاملات است.
جمع بندی
کاربردهای بلاک چین به همینجا ختم نمی‌شود، بلاک چین در حال حاضر در حوزه های مختلفی همچون حمل و نقل، سلامت، رسانه، بازاریابی، بازی ها و… ورود پیدا کرده و با ارائه شفافیت و امنیت بر بستری غیرمتمرکز، کمک زیادی به توسعه هر کدام از آنها کرده است. کارایی بلاک چین حتی به ابداعات فعلی، محدود نمی‌شود و در سال‌های بعد، قطعا ظرفیت‌های بسیار متفاوت‌تر و گسترده‌تری از بلاک چین برای بشر نمایان میشود. پس وظیفه هر انسانی که در عصر دیجیتال زندگی می‌کند این است که حداقل آشنایی با این صنعت داشته باشد، حتی اگر هیچوقت به صورت تخصصی وارد فعالیت آن نشود.
NFT یا توکن غیرمثلی، یک دارایی دیجیتال رمزنگاری شده و منحصر به فرد است که بر خلاف دارایی‌هایی مانند بیت کوین و تتر قابل معاوضه نیست.
برای شناخت بهتر NFT لازم است ابتدا با ماهیت بلاکچین آشنا شوید؟
بلاکچین مجموعه ای از بلوک‌های به هم پیوسته می‌باشد که در هر بلوک، اطلاعات خاصی مانند تراکنش مالی، سند مالکیت و… به صورت کاملاً امن و غیر قابل نفوذ ثبت می‌شوند که یکی از کاربردهای آن ساخت و کسب درآمد از دارایی های دیجیتال است.
برای جلوگیری از تقلب، کپی، حذف یا هک کردن اطلاعات دارایی دیجیتال، این اطلاعات توزیع و رمزنگاری می‌شوند. به این شکل که وقتی در هر بلوک، اطلاعاتی ثبت میشود، تمام اعضای آن شبکه می‌توانند روی صحت اطلاعات نظارت داشته باشند و در نهایت، ساخت بلوک را تأیید کنند. وقتی بلوک مربوطه تأیید شد، بلوک‌های بعدی پشت سرهم تأیید و ساخته می‌شوند.
بنابراین اگر کسی قصد تقلب داشته باشد و اطلاعات داخل یک بلوک را تغییر دهد، کاربران متوجه این تغییر شده و بلوک مربوطه و بلوک‌های بعدی آن اعتبار خودشان را از دست خواهند داد چرا که تغییرات جدید، فقط با تأیید اکثر اعضای شبکه بلاک چین اتفاق خواهد افتاد.
اما، توکن غیرمثلی چیست؟
به رمزارزی که دارای شبکه بلاکچین مستقل نبوده و روی بلاکچین دیگری ثبت شود، توکن می گویند. برای توضیح غیرمثلی، به این مثال توجه کنید:
شما وقتی یک دلار آمریکایی داشته باشید، این دلار را با هر دلار آمریکایی موجود در دنیا می‌توانید مبادله کنید. اما وقتی یک خانه دارید، نمی‌توانید با یک خانه دیگر معاوضه کنید چرا که با یکدیگر متفاوت و دارای ارزش نابرابرند. در این مثال، دلار یک دارایی مِثلی، و خانه یک دارایی غیرمثلی است.
در دنیای بلاکچین نیز بعضی از دارایی‌ها مثل بیت‌کوین و اتریوم، قابل معاوضه (و در واقع مِثلی) هستند و بعضی دارایی‌ها مثل «NFT»، غیر قابل معاوضه و غیرمِثلی. اطلاعات توکن های غیر مثلی، در بلاک چین هایی مثل اتریوم، سولانا و کاردانو ثبت می‌گردد.
NFT کاربردهای مختلفی دارد. از جمله:
- فروش آثار هنری دیجیتال
- خرید و فروش آیتم های بازی
- بلیت حضور در رویدادهای مختلف
- ثبت قرارداد دارایی های واقعی به صورت NFT
- و…
اطلاعات ثبت شده میتواند حق مالکیت، لینک دسترسی به یک آیتم خاص، فایل عکس یا موسیقی، یا اطلاعات کامل یک ملک واقعی معامله شده باشد.
اگر به شناخت کافی از NFT رسیده اید، حال سوال اصلی این است؛ که چگونه میتوان از این حوزه کسب درآمد کرد؟
تا به امروز، میلیاردها دلار خرید و فروش با استفاده از NFT توسط کاربران در سطح دنیا انجام گرفته که به چند روش متداول آن اشاره میکنیم:
- فروش آثار هنری دیجیتال مانند موسیقی، عکس یا نقاشی دیجیتال.
- فروش آیتم های بازی مانند امتیازها، لباس، اسلحه.
- اجاره دادن NFT به جای فروش آنها.
- استیکینگ یا دریافت سود در ازای سپرده گذاری.
- تأمین نقدینگی صرافی‌های غیرمتمرکز در ازای دریافت NFT با قیمتی بالاتر.
بسیاری واقعیت افزوده یا Augmented Reality که به اختصار AR نامیده می شود را با واقعیت مجازی یا Virtual Reality اشتباه می گیرند.
البته که این دو شباهت‌هایی هم با یکدیگر دارند اما در هسته اصلی بسیار متفاوت اند.
اما پیش از شروع این قسمت که آخرین قسمت از سلسه مقالات ترندهای اصلی ICT، می توانید قسمت های اول تا هشتم این نوشتار را که به بررسی عناوین و ترندهای اخیر دنیای ICT پرداخته و در پایگاه دانش فن آوا منتشر شد با کلیک بر روی عنوان مطالعه کنید:
- قسمت اول: هوش مصنوعی
- قسمت دوم، دیجیتالی شدن کسب و کارها در شرایط کرونایی
- قسمت سوم: اینترنت اشیاء
- قسمت چهارم: امنیت سایبری
- قسمت پنجم: شبکه ۵G
- قسمت ششم: جایگزینهایی برای پردازش ابری
- قسمت هفتم: واقعیت مجازی
- قسمت هشتم: بلاکچین
9 ترند اصلی ICT در سال‌های آینده؛ قسمت نهم، واقعیت افزوده
AR در واقع با استفاده از تصاویر دیجیتالی یک منظره واقعی را به نمایش می گذارد.
این کار معمولاً توسط اپلیکیشن هایی انجام می‌گیرد که با لنزهای دوربین کار می کنند و معمولاً تصاویر را به گونه ای با واقعیت ترکیب می کنند که کاربران می توانند به راحتی با آنها ارتباط برقرار کرده و در آن غوطه ور شوند.
به عنوان مثال دو مورد از محبوب ترین اپلیکیشن های این حوزه در سال های اخیر Snapchat و بازی Pokémon Go بودند.
بسیاری از کاربران این حوزه به دلیل قابلیت های فوق العاده که ابزارهای این حوزه به آن ها میدهد، از این تکنولوژی به شدت استقبال کرده اند.
به عنوان مثال شرکت IKEA اپلیکیشنی دارد که به شما اجازه می دهد ببینید چگونه مبلمان در خانه شما دیده می شوند.
در واقع در این اپلیکیشن شما ابتدا از اتاق یا هر مکانی که میخواهید برای آن مبلمان تهیه کنید عکس میگیرید، سپس تصویر مبل ها را به آن اضافه می کنید.
به این ترتیب ، بدون نیاز به خرید و مونتاژ واقعی مبلمان ، می بینید که چقدر متناسب با اتاق شماست.
سهم دستگاه های مبتنی بر VR از تجارت جهانی و پیشبینی از روند افزایش درآمدهای این حوزه تا سال 2024
کاربردهایی از واقعیت افزوده
یکی دیگر از مواردی که فناوری AR به آن ها کمک زیادی کرده، سیستم های مسیریابی پیشرفته هستند که از AR برای نشان دادن مسیرهای نمای واقعی در جاده استفاده می شود.
همچنین برخی از جراحان مغز و اعصاب برای عمل جراحی، از VR برای تهیه تصویر سه بعدی از مغز استفاده می کنند.
در بخش نظامی هم خلبانان برای دیدن وضعیت های حیاتی مانند سرعت و ارتفاع خود از کلاه ایمنی AR استفاده می کنند.
با این حال مانند هر فناوری، AR نیز دارای اشکالاتی هم است.
شاید جالب ترین آن بحث اختلال در تشخیص مرز بین دنیای واقعی و دیجیتال باشد.
این موضوع زمانی بحث برانگیز شد که برخی از بازی کنندگان پوکمون گو دچار حادثه تصادف شدند!
همچنین از آنجا که AR بر اساس جمع آوری و توزیع مجدد داده ها است، نگرانی های خاصی درباره حریم خصوصی نیز وجود دارد، بدین معنی که احتمال نشت اطلاعات و مشکلات قانونی نیز وجود دارد.
بلاکچین، در ساده ترین تعریف، یک ساختارداده ای است که فقط می توان داده های جدیدی به آن اضافه کرد. این موضوع مانند ایجاد پیوندی از حلقه ها برای تشکیل یک زنجیره است ، به همین خاطر به آن زنجیره بلوکی یا بلاکچین گفته می شود.
پیش از شروع این قسمت از سلسه مقالات ترندهای اصلی ICT، می توانید قسمت هفتم این نوشتار را که با عنوان “واقعیت مجازی” در پایگاه دانش فن آوا منتشر شد با کلیک بر روی عنوان مطالعه کنید.
این واقعیت که بلوک های قبلی ساخته شده قابل تغییر نیستند، نقطه اصلی امنیت آن در بلاکچین است. یکی دیگر از ویژگی های اصلی بلاکچین این است که هیچ نهاد واحدی بر آن حاکم نیست یا به عبارتی هیچ بانک مرکزی آن را مدیریت نمی کند. با اینکه این روز ها این فناوری معمولاً در کنار رمزارز هایی مانند بیت کوین مطرح می شود، اما کارایی و کاربردهای آن بیش از این هاست.
اولین کار روی زنجیره بلوک رمزنگاری شده امن در سال ۱۹۹۱ توسط استوارت هابر و اسکات استورنتا انجام شد.[۱۷] در سال ۱۹۹۲، بایر، هابر و استورنتا درخت درهم‌سازی را به این طراحی متصل ساختند، که باعث بهبود کارایی آن شده و اجازه می‌داد که چندین سند در یک بلوک جمع‌آوری شوند.وقتی بلاکچین برای اولین بار معرفی شد، بازاریاب ها و فروشندگان کلاه بردار را به خود جلب کرده است، یعنی کسانی که با فروش طرح های دروغین ثروتمند شدن سریع، از مردم بی خبر استفاده می کنند. البته آن زمان این وضعیت آنقدر بد شد که منجر به دخالت مقامات دولتی در کشورهای مختلف شد. اما جدای از کلاهبرداران، بسیاری از مشاغل قانونی و با اصالت به پتانسیل بلاکچین به عنوان یک زیرساخت برای موفقیت های بزرگ اعتقاد دارند.
همچنین بلاکچین در زمینه اینترنت اشیا نیز بسیار مورد استفاده قرار گرفته است. به نظر می رسد که این فناوری راه حل خوبی برای تأمین امنیت دستگاه های اینترنت اشیا است. اما در بخش صنعت مالی، به ویژه در صنایع بزرگ، بلاکچین مخالفان سرسختی برای خود دارد، چرا که این تکنولوژی یک اخلالگر بالقوه در تجارت آنهاست. اما چیزی این روزها شاهد آن هستیم تمایل هرچه بیشتر افراد تازه کار برای استفاده از خدماتی است که بر پایه فناوری های مبتنی بر بلاکچین شکل گرفته اند.
اما کاربردهای بلاکچین صرفا منحصر به حوزه رمز ارزها نیست بلکه در زمینه های قرارداد هوشمند(Smart Contracts)، اوراق بهادار (Securities)، ثبت و نگهداری سوابق (Record Keeping)، اینترنت اشیا (Internet of things) و رای گیری های دیجیتال نیز کاربرد فراوان دارد.
در پایان اگر بخواهیم به طور خلاصه در مورد آینده این صنعت بحث کنیم،کافیست فقط نگاهی به این مقاله در مورد بلاکچین که در فوربز منتشر شده نگاهی بیندازیم. جایی که به نقل از مجمع اقتصادی جهان می گوید که تا سال 2025، ده درصد تولید ناخالص داخلی جهان بر روی تکنولوژی زنجیره بلوکی ذخیره خواهد شد.
میزان استفاده از اینترنت اشیا با سرعت زیادی در حال رشد است ، در تایید این حرف فقط کافیست بدانیم که از سال 2019 تا به حال حدود 26 میلیارد دستگاه مجهز به تکنلوژی های اینترنت اشیا در سراسر جهان نصب شده است!
پیش از شروع، می توانید قسمت دوم این نوشتار را که با عنوان “۹ ترند اصلی ICT در سال‌های آینده؛ دیجیتالی شدن کسب و کارها در شرایط کرونایی” منتشر شد با کلیک بر روی عنوان مطالعه کنید.
گفتیم که میزان استفاده از اینترنت اشیا یا internet of things که به اختصار IOT نامیده می شود با سرعت زیادی در حال رشد است، اما به دلیل شرایط پیش آمده ناشی از همه گیری کرونا، حدود 2/8 درصد از پیش بینی رشد 9/14 درصدی را که IDC در نوامبر 2019 یعنی حدودا آبان 1398 انجام داده بود، حاصل نشد. به عبارت دیگر ، یعنی حدود 742 میلیارد دلار درآمد جهانی مرتبط با اینترنت اشیا به دلیل کرونا طبق پیشبینی ها پیش نرفت (IDC ، 2020). با این حال ، IDC تخمین می زند که هزینه های جهانی اینترنت اشیا با رشدی دو رقمی در سال 2021 دوباره به مسیر خود بازگردد تا 11.3٪ رشد را طی سال‌های 2020 تا 2024 تجربه کند.
دقیقاً مانند هوش مصنوعی، اینترنت اشیا تقریباً در هر کجای جهان مدرن یافت می شود. تا سال 2020 ، هر نفر به طور متوسط چهار دستگاه دیجیتالی متصل به اینترنت داشت و تا سال 2030 ، هرکدام 15 دستگاه خواهیم داشت. بنابراین ، جای تعجب نیست که اینترنت اشیا جایی بین کسب و کارهای بزرگ داشته باشد.
تابحال دستگاه های اینترنت اشیا بیشتر در خانه ها و به صورت چراغ های متصل به اینترنت ، سیستم های تهویه و یخچال های هوشمند … دیده شده اند اما فناوری های پوشیدنی مانند عینک‌ها و ساعت های هوشمند نیز از کاربردهای بسیار محبوب فناوری اینترنت اشیا هستند. علاوه بر این ، مدیریت ترافیک و پسماند ، نظارت بر ایمنی شهری و توزیع آب از دیگر کاربردهای اینترنت اشیا است که در شهرهای هوشمند وجود دارد.
در حوزه شهر هوشمند، گروه فن آوا نیز اخیرا پروژه هایی را شروع کرده است. سال گذشته گروه فن آوا همکاری جدیدی را با شهرداری رشت در راستای پروژه های هوشمندسازی و شهرداری الکترونیک آغاز کرد. همچنین دکتر نائینی مدیرعامل گروه فن آوا از آمادگی این هلدینگ برای اجرای پروژه شهر هوشمند برای سایر شهرها نیز خبر داد.
البته در این حوزه نگرانی هایی هم وجود دارد که امنیت مهمترین آن است. کاربران اینترنت اشیا باید با تهدید هک ، نقض داده ها ، نشت اطلاعات و … روبرو شوند. بنابراین برای توسعه بیشتر این فناوری ، باید قدم های بیشتری در جهت بهبود امنیت ابزارهای این حوزه برداشته شود.
در پایان نگاهی کوتاه به 9 شرکت برتر دنیا در حوزه اینترنت اشیاء بیندازیم:
| نام شرکت | محل دفتر مرکزی | سال تاسیس | درآمد | تعداد کارکنان |
 |
Houston, Texas, USA | 1997 | — | 300+ |
 |
New York, USA | 2002 | — | 1800+ |
 |
McKinney, Texas, USA | 1989 | $25 M | 700 + |
 |
New York, US | 2005 | Around $8 M | 350+ |
 |
San Francisco, CA | 2006 | — | 51 to 200 |
 |
USA & Europe | 2001 | — | 50 to 100 |
 |
Boston, Massachusetts | 1985 | More than $1 Billion | 5001 to 10000 |
 |
San Jose, CA | 1984 | $49 Billion | More than 10000 |
 |
Cambridge, Cambs | 1990 | $1.6 B | 5001-10000 |
در این مقاله که بخش دوم از سلسه مقالات پایگاه دانش فن آوا با عنوان 9 ترند اصلی ICT در سال‌های آینده است به بررسی تاثیرات کرونا و روند تغییرات شرکت ها در راستای همگام شدن با شرایط خاص حاصل از این همه گیری می پردازیم.
پیش از شروع، می توانید قسمت اول این نوشتار را که با عنوان “۹ ترند اصلی ICT در سال‌های آینده؛ قسمت اول: هوش مصنوعی” منتشر شد با کلیک بر روی عنوان مطالعه کنید.
با گسترش همه گیری کرونا، اغلب شرکت های دنیا روند بسیار سریعی از تغییرات را برای سازگاری با شرایط جدید در پیش گرفتند. البته نه اینکه صنایع قبل از این همه گیری ، تحولات دیجیتالی را نادیده گرفته باشند، بلکه اتفاقات یک سال گذشته به این کار سرعت بسیار زیادی بخشیده است. در بسیاری از موارد، این تغییرات به معنای تغییر اولویت بندی فرایندها و عملکردهای خاص برای شرکت ها و سازمان ها بود.
وقتی قرنطینه های گسترده، اغلب کارگران و کارمندان را به خانه هایشان فرستاد، سازمان ها مجبور شدند یا به سرعت شکل و فرم جدیدی به خود بگیرند و یا تعطیل شوند. در نتیجه شرکت هایی که گزینه اول را انتخاب کردند، با نصب و توسعه اپلیکیشن های مختلف مانند Zoom ، Slack ، Microsoft Teams و … مدیریت و توسعه کارهای خود را از خانه ادامه دادند.
شاید هیچ چیز بهتر از آنچه برای اپلیکیشن زوم در طول این اتفاقات رخ داده است ، نتواند این تحولات دیجیتال را در طی این همه گیری توصیف کند.
در پایان دسامبر 2019 یعنی اوایل دی ماه 1398، حداکثر تعداد کاربران این نرم افزار در جلسات مختلف روزانه، اعم از کاربرانی که حق اشتراک پرداخت می کردند و کاربران رایگان، حدود 10 میلیون نفر بود. در آپریل سال بعد یعنی حدودا اواسط فروردین ماه 1399 ، این تعداد به 300 میلیون نفر رسیده بود (منبع آمار:Engadget ، 2020). انفجار گسترده تعداد کاربران مشکلات قابل توجهی در زمینه زیرساخت‌ها برای این شرکت ایجاد کرد.
این موضوع اصلا چیز عادی نیست که بشنویم شرکتی از سیل عظیم و ناگهانی مشتریان ابراز ناراحتی کند، اما این اتفاق برای زوم (و پلتفرم‌های مشابه دیگر) افتاد، هرچند پس از مدتی این اتفاق به خوبی کنترل شد و این شرکت توانست از پس رسیدگی به درخواست‌های مشتریان برآید.
البته که از پس این همه کاربر، درآمد بسیاری هم حاصل شد. در سال 2019 که از سهام زووم رونمایی شد، در ماه ژانویه هر سهم این شرکت 68 دلار معامله شد. در حالی که در ماه فوریه 2021، یعنی حدودا 2 سال بعد، سهام این شرکت با سود 531 درصدی به قیمت 361 دلار معامله شد!
البته هنوز این سوال بی پاسخ وجود دارد که سرنوشت زوم در دنیای پس از کرونا چه خواهد شد، اما دلیل محکمی هم برای تصور اینکه بعد از کرونا دنیا به این نرم افزار و نرم افزارهای مشابه احتیاجی ندارند وجود ندارد.
برای همگام سازی با شرایط کرونا ، بسیاری از سازمان ها مجبور شدند بودجه خود را از پروژه های دیگر جابجا کنند و آن را در راستای دیجیتال سازی روندهای کاری و سازمانی خود سرمایه گذاری کنند. نتیجه این تغییرات این بود که با شیوع کرونا، میزان سرمایه گذاری برای تغییر شکل از شیوه‌های سنتی به دیجیتالی (DX) حدود 6.8 تریلیون دلار در سال 2023 پیشبینی شده است. همچنین ، IDC پیش بینی می کند که 70٪ از کل سازمانها در زمینه های انعطاف پذیری کسب و کار، بهره وری کارمندان و جذب مشتری به سرعت به سمت استفاده از فن آوری های دیجیتالی حرکت کنند.
جمع بندی:
- صنعت IT آماده است تا به کمک کسب و کارها آمده و روند دیجیتالی شدن آنها را تسریع کند.
- تمرکز این تحولات در زمینه های انعطاف پذیری کسب و کار، بهره وری کارمندان و جذب مشتری خواهد بود.
- از بسیاری جهات، زوم نمونه ای از این تحولات در طی همه گیر شدن کرونا است
- علی رغم شرایط سختی که در اثر این همه گیری به وجود آمد، شرکت های بزرگ با ابتکارهای جدید سرمایه گذاری خود را بر دیجیتالی سازی کسب و کار خود متمرکز کردند ، تحولی که عملکرد خوبی هم از خود نشان داده.
در طول نزدیک به 60 سال گذشته، قدرت محاسباتی کامپیوترها 1 تریلیون بار بهبود یافته است. این به خاطر آن است که هر فناوری جدیدی، می تواند پایه و اساس تکنولوژی دیگری شود و این موضوع می تواند باعث به وجود آمدن چرخه ای شود که هر روز و دقیقه نوآوری و پیشرفت های جدیدی به وجود می آورد. همین است که همگام شدن با ترندهای روز IT را برای بسیاری از کسب و کار ها و متخصصین دشوار می کند.
ما در این سلسه مقاله در پایگاه دانش گروه فن آوا آخرین روندهای فناوری اطلاعات در سال 2021 را در 9 عنوان اصلی شامل هوش مصنوعی، اینترنت اشیا، امنیت سایبری، گزینه های جایگزین برای رایانش ابری، شبکه 5G، واقعیت مجازی، واقعیت افزوده، چت بات و بلاکچین بررسی میکنیم. با اینکه بسیاری از این عناوین را چندسالی هست که میشنویم، اما ما در اینجا در سه بخش هریک را بررسی خواهیم کرد؛مزایای هرکدام، مشکلات و نگرانی های کاربران در استفاده از آن و آینده ای که برای هرکدام پیشبینی می شود.
طبق قانون مور ، سرعت پردازش رایانه ها هر 18 ماه دو برابر می شود. به همین دلیل است که کل پیشرفت فناوری قرن اول را نمی توان با پیشرفت فقط 10 سال گذشته مقایسه کرد. بسیاری از ترندها آمدند ، تأثیر خود را گذاشتند و اکنون با فناوری هایی بهتر جایگزین شده اند. اما این یک قانون همیشگی نبوده. بعضی از فناوری ها به وجود آمدند و سال ها زمینه ساز دیگر پیشرفت ها شده اند که نمونه کامل و بارز آن اینترنت است. از آرپانت(ARPANET) تا شبکه جهانی وب(world wide web) راه بسیار طولانی ای طی شده تا اکنون ما بتوانیم از اینترنت به عنوان سکویی برای توسعه و پیشرفت سایر فناوری ها استفاده کنیم.
9 ترند اصلی ICT در سال‌های آینده
دقیقا مشابه اینترنت، طی سال های اخیر فناوری هایی به وجود آمده اند که برخلاف بسیاری از نمونه های قبلی خود، نه تنها از بین نرفته اند، که توسعه و تکامل بیشتری یافته اند و اکنون خود به عنوان سکویی برای توسعه سایر تکنولوژی ها استفاده میشود. ما در این سلسه مقاله 9 مورد از این فناوری ها را بررسی خواهیم کرد.
1-هوش مصنوعی
هوش مصنوعی در سال 2021 دقیقا همانند سال های پیش، یک موضوع بحث برانگیز در حوزه ICT دنیا محسوب می شود. طی سال های اخیر، فناوری های مرتبط با هوش مصنوعی کارآیی های فوق العاده ای از خودشان نشان داده اند که قبل از این مردم عادی فکر میکردند شاید فقط در فیلم های علمی-تخیلی ممکن باشد. اما موضوع اصلی در مورد هوش مصنوعی آن است که نه تنها نشانه ای از توقف و سکون را از خود نشان نمی‌دهد بلکه هر روز کاربردهای جدیدتری از آن در زندگی شخصی و کاری خود برای آن مشاهده می کنیم. اگر بخواهیم آینده این صنعت را در یک جمله توصیف کنیم، تنهای جمله‌ی ممکن این است: یک پتانسل بی حد و حصر!.
هوش مصنوعی یک اتفاق جدید نیست! از نخستین تلاش های آلن تورینگ در دهه 1950 تا امروز، این مفهوم تغییرات بسیاری کرده. با اینکه استفاده های فراوانی از این فناوری در زمینه های مختلف از جمله کشاورزی، پزشکی، نظامی و حتی در زندگی روزمره و عادی میلیون ها نفر می شود، اما همچنان بعضی از نگرانی هایی که از روز اول وجود داشته، از طرف مردم و حتی کارشناسان در مورد این موضوع ابراز می شود. بزرگترین ترس را شاید بتوان با عنوان”قیام ربات ها” توصیف کرد. چیزی که کارشناسان ادعا میکنند تا سال 2030، بیش از 73 میلیون شغال به طور کلی منسوخ می شوند
اما در طرف مقابل پاسخ محکمی وجود دارد. هوش مصنوعی به همان اندازه که می تواند باعث از دست رفتن شغل برای عده‌ای شود، میتواند مشاغلی را نیز ایجاد کند. به عنوان مثال می تواند برای توسعه دهندگان نرم افزار و متخصصان این حوزه زمینه‌های جدیدی برای فعالیت به وجود آورد. پس با آموزش افراد، میتوان مشاغل زیادی را جایگزین شغل های از دست رفته قبلی کرد.
نقاط قوت هوش مصنوعی
کارآمدی: ماشین‌آلات و برنامه های مجهز به هوش مصنوعی قادر به پردازش داده ها با سرعت و دقت شگفت انگیزی هستند. بنابراین، وظیفه ای که انجام آن توسط یک متخصص نیاز به چند ساعت زمان دارد، می تواند در عرض چند ثانیه انجام شود.
خطای کمتر: خطای انسانی یکی از رایج ترین انواع خطاها است و راه حل های مبتنی بر AI از آن عاری هستند. سیستم‌های هوش مصنوعی دچار اختلال تمرکز ، خستگی ، استرس و مواردی از این دست نمی شوند که منجر به اشتباهات ساده یا حتی پیچیده و خطرناک شود. مهم تر از همه این سیستم‌ها احساسات ندارند، بنابراین هر کاری که انجام می دهند بر اساس منطق و برنامه های از پیش معین است.
توانایی کار بی وقفه: ماشین آلات خسته نمی شوند و به استراحت نیاز ندارند. شاید یکی از بزرگترین مزایای هوش‌مصنوعی نسبت به انسان آن باشد که تا زمانی که ماشین آلات به صورت مناسب تعمیر و نگهداری شوند می‌توانند بی وقفه انجام وظیفه کنند.
کار در شرایط خطرناک: بدون شک بدن انسان در مقایسه با یک ماشین شکننده است. کارهای زیادی وجود دارد که هم خطرناک است و هم پیچیده. مشکل ما با یک ماشین ساده و بدون هوش مصنوعی آن است که این ماشین اساسا نمی داند در شرایط حساس و پیچیده چه کاری باید انجام دهد، از طرفی کار در شرایط ریسکی جان انسان ها را به خطر می اندازد. راه حل چیست؟ ماشینی مجهز به هوش مصنوعی و ساخته شده از مواد مقاوم که قادر به انجام عملیات های پیچیده است.
چالش های پیش روی هوش مصنوعی:
هزینه ها: با در نظرگرفتن هزینه های نصب ، بهره برداری و تعمیر و نگهداری، فناوری AI نمیتواند ارزانترین راه حل برای پیاده سازی سامانه‌های مورد نیاز باشد. در نتیجه کسب و کارهایی که توانایی پرداخت هزینه‌های آن را داشتند، همین حالا هم به راحتی در حال بهره بردای از مزایای آن هستند. اما مشاغل کوچک تر فعلا باید امیدوار به کاهش هزینه‌ها در آینده باشند.
وابستگی به ماشین: هوش مصنوعی زندگی ما را آسان می کند پس طبیعتا، وابستگی ما به ماشین هم هر روز بیشتر میشود. نتایج این موضوع چیزی است که به مرور زمان مشخص خواهد شد. مطمئنا وابستگی بیشتر ما به فناوری‌های مرتبط با هوش مصنوعی به مرور زمان هوش ، آمادگی جسمانی و توانایی ذهنی ما را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
محدودیت: با اینکه اپلیکیشن‌های این حوزه هوشمند هستند و درست است که ما یکی از بارزترین ویژگی‌های سیستم‌های هوش مصنوعی را قدرت پردازش بسیار زیاد آنها بیان کردیم اما این سیستم‌ها هرچقدر هم که قوی باشند، همچنان براساس یک سری کدهای برنامه نویسی از قبل نوشته شده کار میکنند. آنها تخیل یا خلاقیت شخصی ندارند و با تجربه کردن، رشد نمی‌کنند. اگرچه توانایی ذخیره داده‌های زیادی را دارند و می توانند با سرعت نور پردازش کنند، با این حال، در مواجهه با مسائل جدیدی که برایشان دستورالعملی تعریف نشده، قطعا مرتکب خطا یا خرابی می شوند..
از بین رفتن بعضی مشاغل: اکثر مشاغلی که به نوعی کارهای تکراری انجام میدهند، قابلیت خودکارسازی دارند. این به معنای بیکاری برای میلیون ها نفر است. شاید اگر هزینه‌های مربوط به خودکارسازی بالا نبود، تا الان میلیون‌ها کارگر در سرتاسر دنیا بیکار شده بودند. این موضوع قطعا بزرگترین تهدید برای این صنعت نوپا محسوب می شود. جایی که مردم هوش مصنوعی را در رقابت با خود میبینند.
محبوب ترین نرم افزارهای حوزه ی هوش مصنوعی:
1- نرم افزار Apache PredictionIO
Apache PredictionIO یک نرم افزار متن باز (open-source) در حوزه یادگیری ماشین است که از موارد بسیاری مانند یکپارچه سازی داده‌ها، مدیریت زیرساخت داده‌ها، ارزیابی و تنظیم انواع موتورهای کامپیوتری و پاسخ بلادرنگ به درخواست ها پشتیبانی می کند.
2- نرم افزار TensorFlow
این نرم افزار در واقع یک کتابخانه سیمبلیک ریاضیاتی برای یادگیری ماشین است که به ابزارهای مختلف مانند Jupyter Notebooks, Facets, the TensorBoard, a Debugger و انتقال یادگیری مجهز شده.
3- نرم افزار IBM SPSS
این نرم افزار یک پلتفرم برای رسیدن به هوش و قدرت پیشبینی است که به ما یک بینش عملی و قابل درک از میان انبوهی از اعداد و داده‌ها می دهد.
4- نرم افزار OpenCV:
این نرم افزار یک یک نرم افزار متن باز و رایگان یادگیری ماشین و بینایی ماشین است.
5- نرم افزار sci-kit learn:
یک پلتفرم رایگان یادگیری ماشین که می تواند به پیش بینی رفتار مصرف کننده کمک کند. ابزارهای مختلف آن از جمله کاهش ابعاد ، رگرسیون و انتخاب مدل می تواند در انجام تجزیه و تحلیل ها و پیش بینی ها کمک های بسیاری کنند.
سینا تفنگ چی
پیشرفت های تکنولوژیکی با سرعتی گیج کننده درحال اتفاق است و انتظار می رود که سال 2020 سال به اصطلاح جهش بزرگ فناوری باشد. صنعت به سرعت در حال آماده سازی خود برای شروع دوره جدیدی است که در آن روبات ها، اینترنت اشیاء (IoT) و سایر روندهای نوآورانه بر زندگی ما حاکم خواهند شد.
5 سال پیش، سیسکو (یکی از شرکتهای بزرگ مخابراتی ایالات متحده) پیش بینی کرد که تا سال 2020 تعداد مردمی که از تلفن های همراه استفاده می کنند از تعداد کسانی که به برق و آب آشامیدنی دسترسی دارند بیشتر خواهد بود و امروز 67٪ از جمعیت جهان از این دستگاهها استفاده می کنند (بر طبق اطلاعات GSMA Intelligence).
برنامه های اصلی (ICT) در سال 2020
تقویم فناوری قرن بیست و یکم یک سال کلیدی خواهد داشت: 2020.
در چندماه آینده از این سال، برخی از انتظاراتی که سالها استراتژیست های فناوری برای آن برنامه ریزی کرده بودند محقق خواهد شد که در ادامه به آنها به صورت کوتاه اشاره می شود:
اتوماسیون پیشرفته (Hyper automation)
این شاخه از رباتیک به حداکثرخودکارسازی فرایندهای تجاری منجر می شود که با ترکیب فن آوری هایی مانند HDP (اتوماسیون فرآیند رباتیک) ، هوش مصنوعی (AI) و یادگیری ماشین، تا 10 برابر کارها را دقیق تر، کارآمدتر و سریعتر انجام می دهد.
چند تجربه‌گی (Multiexperience)
واقعیت مجازی (VR) ، واقعیت افزوده (AR) و واقعیت مختلط (MR) در حال تغییر روش درک دنیای دیجیتال و تعامل با آن هستند. این تغییر ما را با برنامه هایی که چندین تجربه را به کاربر ارائه می دهد، در آینده نزدیک می کند.
دموکراتیزه شدن استفاده از فناوری (Democratisation of the use of technology)
دسترسی افراد به تجربه فنی و تجارتی بدون نیاز به هزینه های گران قیمت صورت می گیرد و به چهار حوزه اصلی می پردازد: داده و تجزیه و تحلیل، توسعه، طراحی و دانش.
کمال گرایی بشری (Human perfection)
روندهای فن آوری همچنین استفاده از نوآوری را برای بهبود توانایی های جسمی و شناختی انسان تسهیل خواهد کرد و در نتیجه به ارتقاء کمال گرایی بشری منجر می شود.
شفافیت و قابلیت ردیابی (Transparency and traceability)
مصرف کنندگان خواستار کنترل بیشتر بر روی داده های شخصی خود هستند. شفافیت و قابلیت ردیابی از این نظر برای تأمین الزامات نظارتی، حفظ اخلاق در استفاده از فناوری و نیز ارتقاء اعتماد به نفس شرکت ها با استفاده از روند شفاف سازی اطلاعاتی موثر خواهد بود.
مرزهای محاسباتی (Edge computing)
این شاخه از فناوری اطلاعات با ایجاد امکان پردازش داده های تولید شده توسط دستگاه ها بصورت محلی و بدون نیاز به بارگذاری در فضای ابری (cloud) یا ارسال به یک مرکز داده خارجی (external data centre)، تأثیر بزرگی در حوزه اینترنت اشیا (IoT) خواهد داشت.
فضای ابری ترکیبی (Hybrid clouds)
شاهد عدم تمرکز بیشتر خدمات ابری خواهیم بود. با این وجود، تأمین کننده منبع عمومی ابر، مسئولیت عملکرد، کنترل، به روزرسانی و تکامل خدمات را بر عهده خواهد گرفت.
استقلال عملکردی (Autonomy of things)
تا جایی که مقررات و پیشرفت های تکنولوژیک اجازه دهد و با توجه به مقبولیت اجتماعی رشد یافته، ما شاهد وسایل نقلیه خودکار بیشتر همچون هواپیماهای بدون سرنشین خواهیم بود.
بلاکچین (Blockchain)
بلاکچین از توانایی خود در انجام معاملات اینترنتی ایمن بدون واسطه، مانند قراردادهای هوشمند که می تواند در مدیریت شهری استفاده شود بیشتر بهره مند خواهد شد.
هوش مصنوعی و امنیت سایبری (Artificial Intelligence (AI) and Cybersecurity)
محبوبیت هوش مصنوعی و یادگیری ماشینی چالش های جدیدی را برای امنیت اطلاعات به همراه خواهد داشت؛ چراکه آسیب پذیری سیستم را به میزان قابل توجهی افزایش می دهد. این امر توسعه فناوری های جدید برای تقویت امنیت سایبری را ضروری می سازد.
موارد قابل توجه دیگر در سال 2020:
گذشته از آنچه به عنوان اصلی ترین تحولات فناورانه مورد توجه قرار گرفته بشری در سال 2020 مطرح شد، باید به توسعه های جانبی دیگری در این سال اشاره کرد که در ادامه می آید:
شبکه G5
نسل پنجم تلفن همراه از سال 2019 وارد شد و پیش بینی می شود از سال 2020 میزان استفاده تجاری از آن بصورت تصاعدی رشد کند.
Wifi 6
این استاندارد جدید برای اتصالات بی سیم در حال حاضر در مرحله آزمایش قرار دارد و پوشش، امنیت و سرعت بیشتری را فراهم می‌کند.
تجزیه و تحلیل داده ها و تصمیم گیری (Data analysis and decision making)
تجزیه و تحلیل تقویت شده، یک عامل تعیین کننده برای هوش تجاری و یادگیری ماشین خواهد بود.
بهره مندی از اینترنت اشیاء در حوزه صنعت، حمل و نقل و شهرسازی
استاندارد IoT صنعت را به عنوان یک مدل خدماتی تبدیل کرده و سبب رانندگی های خودکار و اتصال وسایل نقلیه به اینترنت اشیاء شده و منجر به توسعه شهرهای هوشمند می شود.
جستجوی صوتی (Voice search)
اکثر مردم به جای نوشتن سوالات خود در جعبه جستجو ، تصمیم می گیرند از دستگاه های خود بپرسند.
Chatbot
این برنامه ها به لطف ظهور هوش مصنوعی، عملکرد را بهبود می بخشند و سبب گفتگوهای شخصی سازی شده با کاربر نیز می شوند؛ این عملکرد به ویژه در حوزه ارتباطات برون سازمانی سبب رضایت هرچه بیشتر مخاطب به منظور پاسخ در لحظه خواهد شد.
پخش ویدئو (Video streaming)
محتوای سمعی و بصری به جای سایر قالب های انتشار محتوا در سال 2020 مورد استفاده عمومی قرار خواهد گرفت.